Hebben psychische klachten met je brein te maken? Mijn antwoord op die vraag is een krachtig JA! De reden daarvoor is heel eenvoudig: je psyche is het product van je brein. Alle psychische processen zijn het resultaat van activiteit in je brein. Dat geldt voor de gedachten die door je hoofd gaan, de herinneringen die je hebt, gevoelens, en ook je dromen, zelfs je nachtmerries. Je brein is het orgaan dat je al deze ervaringen geeft. Zonder brein geen gedachten, geen geluksgevoel, geen dromen, en natuurlijk ook geen psychische stoornissen. Jouw brein is daarmee een zegen en een vloek. Het geeft je de mogelijkheid om te fantaseren, om te genieten, maar is ook in staat om de meest vreselijke horrorscenario’s te maken, en je met depressieve stemmingen te overladen. Het brein is de kweekvijver van je psyche, of misschien nog juister gezegd: je brein ís je psyche.
De meeste psychotherapieën geven nauwelijks aandacht aan de rol die het brein speelt bij psychische klachten. Ze zoeken de oorzaak van deze klachten in allerlei vage constructies als irrationele overtuigingen en schema’s, maar vergeten dat het brein de plek is waar alle ervaringen ontstaan. Als we je schedel zouden openen, dan zien we daar geen ‘denkmachine’ maar een vetachtige massa die ongeveer 3 pond weegt. In die hersenmassa vindt elektrische en chemische activiteit plaats, en die bepaalt uiteindelijk jouw gedrag. Dit is natuurlijk niet nieuw voor je. Je was het alleen even vergeten. Het idee, dat alle gedrag wordt gestuurd vanuit je brein, is het belangrijkste uitgangspunt van breingerichte psychotherapie. Dit uitgangspunt geven we als volgt weer:
A –> B –> C
situatie brein consequenties
Je brein (B) is het orgaan dat reageert op de situaties (A) waarmee je wordt geconfronteerd. De reacties (C) kunnen we onderverdelen in fysieke reacties, gedachten, herinneringen, gevoelens en gedrag. Het zijn de consequenties van activiteit in je brein.
Je brein is een complex orgaan, dat we kunnen opdelen in drie systemen. Het oudste systeem is de hersenstam, dat ook het reptielenbrein wordt genoemd. Dit deel speelt een belangrijke rol bij allerlei overlevingsfuncties: de ademhaling, hartslag, en de voortplanting. Het is vooral bedoeld voor onmiddellijke overleving, en stuurt de vecht/vlucht/bevries-reactie aan. Een tweede hersensysteem noemen we het limbisch systeem. Het bevindt zich ergens in het midden van je brein, en wordt ook het zoogdierenbrein genoemd. Dit systeem speelt een centrale rol bij je emotionele en sociale functioneren. We spreken van zoogdierenbrein, omdat het je in staat stelt om je gevoelsmatig te hechten aan andere mensen. Het laatste, en typisch menselijke systeem noemen we de cortex. Ze ligt eigenlijk als een soort pannenkoek bovenop de andere twee. Van hieruit worden allerlei complexe functies aangestuurd, zoals denken, aansturing van je gedrag, de geheugenfunctie.
Deze drie hersensystemen werken nauw met elkaar samen en zijn gewoonlijk ook goed op elkaar afgestemd. Maar soms kunnen ze elkaar ook tegenwerken en ontbreekt deze afstemming. Dat is onder andere het geval bij enkele psychische stoornissen, zoals angststoornissen en verslavingen. Je zou kunnen zeggen, dat er dan in je brein een strijd wordt gevoerd, en dat je daar zelf meer de toeschouwer dan de regisseur bij bent. Bij breingerichte psychotherapie leer je, wat er in je brein gebeurt bij allerlei psychische klachten, en leer je hoe je dit proces op een positieve manier kunt beïnvloeden.